GORAKH SATAKAM

gorakña-çatakam 1


This is the version of the text found in Briggs’ Gorakhnath and the Kanphata Yogis (1938), reprinted in 1989 by Motilal Banarsidass. (pp. 284-304). Another, quite different version of this text is found in another file (Gorakña-çatakam 1). The numbers of verses found in the other version are given in brackets. Many of the verses are from Haöha-yoga-pradépikä and I would suspect that those not accounted for are taken from another text. It is hard to believe that this text is the original Gorakña-çataka. It looks more like someone was compiling verses from GS and HYP and other sources and never completed his mission.


oà haöha-yoga-gorakña-çataka-prärambhaù |
çré-guruà paramänandaà vande svänanda-vigraham |
yasya saànidhya-mätreëa cidänandäyate tanuù ||1||
antar-niçcalitätma-dépa-kalikä-svädhära-bandhädibhiù
yo yogé yuga-kalpa-käla-kalanät tvaà jajegéyate |
jïänämoda-mahodadhiù samabhavad yaträdinäthaù svayaà
vyaktävyakta-guëädhikaà tam aniçaà çré-ménanäthaà bhaje ||2||
namaskåtya guruà bhaktyä gorakño jïänam uttamam |
abhéñöaà yoginäà brüte paramänanda-kärakam ||3||
gorakñaù çatakaà vakti yoginäà hita-kämyayä |
dhruvaà yasyävabodhena jäyate paramaà padam ||4||
etad vimukti-sopänam etat kälasya vaïcanam |
yad vyävåttaà mano mohäd äsaktaà paramätmani ||5|| (2)
dvija-sevita-çäkhasya çruti-kalpa-taroù phalam |
çamanaà bhava-täpasya yogaà bhajati sajjanaù ||6|| (3)
äsanaà präëa-saàyämaù pratyähäro’tha dhäraëä |
dhyänaà samädhir etäni yogäìgäni bhavanti ñaö ||7|| (4)
äsanäni tu tävanti yävatyo jéva-jätayaù |
eteñäm akhilän bhedän vijänäti maheçvaraù ||8|| (5)
caturäçéti-lakñäëäà ekam ekam udähåtam |
tataù çivena péöhänäà ñoòeçänaà çataà kåtam ||9|| (6)
äsanebhyaù samastebhyo dvayam eva viçiñyate |
ekaà siddhäsanaà proktaà dvitéyaà kamaläsanam ||10|| (7)
yoni-sthänakam aìghri-müla-ghaöitaà kåtvä dåòhaà vinyasen
meòhre pädam athaikam eva niyataà kåtvä samaà vigraham |
sthäëuù saàyamitendriyo’cala-dåçä paçyan bhruvor antaram
etan mokña-kaväöa-bheda-janakaà siddhäsanaà procyate ||11|| (8)
vämorüpari dakñiëaà hi caraëaà saàsthäpya vämaà tathä
dakñorüpari paçcimena vidhinä dhåtvä karäbhyäà dåòham |
aìguñöhau hådaye nidhäya cibukaà näsägram älokayed
etad-vyädhi-vikära-häri yaminäà padmäsanaà procyate ||12|| (9)
ñaö-cakraà ñoòaçädhäraà trilakñaà vyoma-païcakam |
sva-dehe ye na jänanti kathaà sidhyanti yoginaù ||13||
eka-stambhaà nava-dväraà gåhaà païcädhidaivatam |
sva-dehaà ye na jänanti kathaà sidhyanti yoginaù ||14|
caturdalaà syäd ädhäraù svädhiñöhänaà ca ñaö-dalam |
näbhau daça-dalaà padmaà sürya-saìkhya-dalaà hådi ||15||
kaëöhe syät ñoòaça-dalaà bhrü-madhye dvidalaà tathä |
sahasra-dalam äkhyätaà brahma-randhre mahä-pathe ||16||
ädhäraù prathamaà cakraà svädhiñöhänaà dvitéyakam |
yoni-sthänaà dvayor madhye käma-rüpaà nigadyate ||17|| (10)
ädhäräkhyaà guda-sthänaà paìkajaà ca catur-dalam |
tan-madhye procyate yoniù kämäkñä siddha-vanditä ||18|| (11)
yoni-madhye mahä-liìgaà paçcimäbhimukhaà sthitam |
mastake maëivad bimbaà yo jänäti sa yogavit ||19|| (12)
tapta-cämékaräbhäsaà taòil-lekheva visphurat |
trikoëaà tat-puraà vahner adho-meòhrät pratiñöhitam ||20|| (13)
yat samädhau paraà jyotir anantaà viçvato-mukham |
tasmin dåñöe mahä-yoge yätäyätaà na vidyate ||21||
sva-çabdena bhavet präëaù svädhiñöhänaà tad-äçrayaù |
svädhiñöhänät padäd asmän meòhram eväbhidhéyate ||22|| (14)
tantunä maëivat proto yatra kandaù suñumëayä |
tan-näbhi-maëòalaà cakraà procyate maëi-pürakam ||23|| (15)
dvädaçäre mahä-cakre puëya-päpa-vivarjite |
tävaj jévo bhramaty eva yävat tattvaà na vindati ||24||
ürdhvaà meòhräd adho näbheù kanda-yoniù khagäëòavat |
tatra näòyaù samutpannäù sahasräëäà dvisaptatiù ||25|| (16)
teñu näòi-sahasreñu dvisaptatir udähåtäù |
pradhänaà präëa-vähinyo bhüyas tatra daça småtäù ||26|| (17)
iòä ca piìgalä caiva suñumëä ca tåtéyakä |
gändhäré hasti-jihvä ca püñä caiva yaçasviné ||27|| (18)
alambuñä kuhüç caiva çaìkhiné daçamé småtä |
etan näòi-mayaà cakraà jïätavyaà yogibhiù sadä ||28|| (19)
iòä väme sthitä bhäge piìgalä dakñiëe tathä |
suñumëä madhya-deçe tu gändhäré väma-cakñuñi ||29|| (20)
dakñiëe hasti-jihvä ca püñä karëe ca dakñiëe |
yaçasviné väma-karëe cäsane väpy alambuñä ||30|| (21)
kuhüç ca liìga-deçe tu müla-sthäne ca çaìkhiné |
evaà dväram upäçritya tiñöhanti daça-näòikäù ||31|| (22)
iòä-piìgalä-suñumëä ca tisro näòya udähåtäù |
satataà präëa-vähinyaù soma-süryägni-devatäù ||32|| (23)
präëo’pänaù samänaç codäno vyänau ca väyavaù |
nägaù kürmo’tha kåkaro devadatto dhanaïjayaù ||33|| (24)
hådi präëo vasen nityaà apäno guda-maëòale |
samäno näbhi-deçe syäd udänaù kaëöha-madhyagaù ||34||
udgäre nägäkhyätaù kürma unmélane småtaù |
kåkaraù kñuta-kåj jïeyo devadatto vijåmbhaëe ||35||
na jahäti måtaà cäpi sarva-vyäpi dhanaïjayaù |
ete sarväsu näòéñu bhramante jéva-rüpiëaù ||36|| (25)
äkñipto bhuja-daëòena yathoccalati kandukaù |
präëäpäna-samäkñiptas tathä jévo na tiñöhati ||38|| (27)
präëäpäna-vaço jévo hy adhaç cordhvaà ca dhävati |
väma-dakñiëa-märgeëa caïcalatvän na dåçyate ||39|| (26)
rajju-baddho yathä çyeno gato’py äkåñyate |
guëa-baddhas tathä jévaù präëäpänena kåñyate ||40|| (28)
apänaù karñati präëaù präëo’pänaà ca karñati |
ürdhvädhaù saàsthitäv etau saàyojayati yogavit ||41|| (29)
ha-käreëa bahir yäti sa-käreëa viçet punaù |
haàsa-haàsety amuà mantraà jévo japati sarvadä ||42||
ñaö-çatänitvaho-rätre sahasräëy eka-viàçatiù |
etat saìkhyänvitaà mantra jévo japati sarvadä ||43||
ajapä näma gäyatré yoginäà mokña-däyiné |
asyäù saìkalpa-mätreëa sarva-päpaiù pramucyate ||44||
anayä sadåçé vidyä anayä sadåço japaù |
anayä sadåçaà jïänaà na bhütaà na bhaviñyati ||45||
kundalinyäù samudbhütä gäyatré präëa-dhäriëé |
präëa-vidyä mahä-vidyä yas täà vetti sa yogavit ||46||
kandordhvaà kuëòalé çaktir añöadhä kuëòaläkåti |
brahma-dvära-mukhaà nityaà mukhenäcchädya tiñöhati ||47|| (30)
yena dväreëa gantavyaà brahma-sthänam anämayam |
mukhenäcchädya tad-dväraà prasuptä parameçvaré ||48||
prabuddhä vahni-yogena manasä märutä hatä |
sücévad guëam ädäya vrajaty ürdhvaà suñumëayä ||49|| (31)
prasphurad-bhujagäkärä padma-tantu-nibhä çubhä |
prabuddhä vahni-yogena vratya ürdhvaà suñumëayä ||50||
udghaöayet kapätaà tu yathä kuïcikayä haöhät |
kuëòalinyä tathä yogé mokña-dväraà prabhedayet ||51||
kåtvä sampuöitau karau dåòhataraà baddhvä tu padmäsanaà
gäòhaà vakñasi sannidhäya cibukaà dhyätvä ca tat prekñitam |
väraà väram apänam ürdhvam anilaà proccärayet püritaà
muïcan präëam upaiti bodham atulaà çakti-prabodhän naraù ||52||
(HYP 1.50)
aìgänäà mardanaà kuryäc chrama-jätena väriëä |
kaöv-amla-lavaëa-tyägé kñéra-bhojanam äcaret ||53|| (50)
brahmacäré mitähäré tyägé yoga-paräyaëaù |
abdäd ürdhvaà bhavet siddho nätra käryä vicäraëä ||54|| (HYP 1.59)
susnigdhaà madhurähäraà caturthäàça-vivarjitam |
bhujyate sura-samprétyai mitähäraù sa ucyate ||55|| (HYP 1.60)
kandordhvaà kuëòalé çaktir añöadhä kuëòaläkåtiù |
bandhanäya ca müòhänäà yoginäà mokñadä småtä ||56|| (HYP 3.107)
mahämudräà namo-mudräm uòòiyänaà jalandharam |
müla-bandhaà ca yo vetti sa yogé siddhi-bhäjanam ||57|| (32)
çodhanaà näòi-jälasya cälanaà candra-süryayoù |
rasänäà çoñaëaà caiva mahä-mudräbhidhéyate ||58||
vakño-nyasta-hanur nipéòya suciraà yonià ca vämäìghriëä
hastäbhyäm avadhäritaà prasaritaà pädaà tathä dakñiëam |
äpürya çvasanena kukñi-yugalaà baddhvä çanai recayed
eñä pätaka-näçiné sumahaté mudrä nèëäà procyate ||59|| (33)
candräìgena samabhyasya süryäìgenäbhyaset punaù |
yävat tulyä bhavet saìkhyä tato mudräà visarjayet ||60|| (HYP 3.15)
na hi pathyam apathyaà vä rasäù sarve’pi nérasäù |
api muktaà viñaà ghoraà péyüñam api jéryate ||61|| (HYP 3.16)
kñaya-kuñöha-gudävarta-gulmäjérëa-purogamäù |
tasya doñäù kñayaà yänti mahämudräà tu yo’bhyaset ||62|| (HYP 3.17)
kathiteyaà mahämudrä mahä-siddhi-karä nèëäm |
gopanéyä prayatnena na deyä yasya kasyacit ||63|| (HYP 3.18)
kapäla-kuhare jihvä praviñöä viparétagä |
bhruvor antargatä dåñöir mudrä bhavati khecaré ||64|| (34)
na rogo maraëaà tandrä na nidrä na kñudhä tåñä |
na ca mürcchä bhavet tasya yo mudräà vetti khecarém ||65|| (HYP 3.39)
péòyate na sa rogeëa lipyate na ca karmaëä |
bädhyate na sa kälena yo mudräà vetti khecarém ||66|| (HYP 3.40)
cittaà carati khe yasmäj jihvä carati khe gatä |
tenaiñä khecaré näma mudrä siddhair nirüpitä ||67|| (HYP 3.41)
bindu-mülaà çaréraà tu çiräs tatra pratiñöhitäù |
bhävayanti çaréraà yä äpäda-tala-mastakam ||68||
khecaryä mudritaà yena vivaraà lambikordhvataù |
na tasya kñarate binduù käminyäliìgitasya ca ||69||
yävad binduù sthito dehe tävat käla-bhayaà kutaù |
yävad baddhä nabho-mudrä tävad bindur na gacchati ||70||
calito’pi yadä binduù sampräptaç ca hutäçanam |
vrajaty ürdhvaà håtaù çaktyä niruddho yoni-mudrayä ||71|| (HYP 3.43)
sa punar dvividho binduù paëòuro lohitas tathä |
päëòuraà çukram ity ähur lohitaà tu mahäräjaù ||72||
sindüra-drava-saìkäçaà ravi-sthäne sthitaà rajaù |
çaçi-sthäne sthito bindus tayor aikyaà sudurlabham ||73||
binduù çivo rajaù çaktir bindum indü rajo raviù |
ubhayoù saìgamäd eva präpyate paramaà padam ||74||
väyunä çakti-cäreëa preritaà tu mahä-rajaù |
bindunaiti sahaikatvaà bhaved divyaà vapus tadä ||75||
çukraà candreëa saàyuktaà rajaù süryeëa saàyutam |
tayoù samarasaikatvaà yojänäti sa yogavit ||76||
uòòénaà kurute yasmäd aviçräntaà mahä-khagaù |
uòòéyänaà tad eva syät tava bandho’bhidhéyate ||77|| (HYP 3.56)
udarät paçcime bhäge hy adho näbher nigadyate |
uòòéyanasya bandho’yaà tatra bandho vidhéyate ||78||
badhnäti hi siräjälam adho-gämi çiro-jalam |
tato jälandharo bandhaù kaëöha-duùkhaugha-näçanaù ||79|| (HYP 3.71)
jälandhare kåte bandhe kaëöha-saàkoca-lakñaëe |
péyüñaà na pataty agnau na ca väyuù prakupyati ||80|| (36, HYP 3.72)
pärñëi-bhägena sampéòya yonim äkuïcayed gudam |
apänam ürdhvam äkåñya müla-bandho’bhidhéyate ||81|| (37, HYP 3.61)
apäna-präëayor aikyät kñayän mütra-puréñayoù |
yuvä bhavati våddho’pi satataà müla-bandhanät ||82|| (38, HYP 3.65)
padmäsanaà samäruhya sama-käya-çiro-dharaù |
näsägra-dåñöir ekänte japed oìkäram avyayam ||83||
bhür bhuvaù svar ime lokäù soma-süryägni-devatäù |
yasyä mäträsu tiñöhanti tat paraà jyotir om iti ||84||
trayaù käläs trayo vedäs trayo lokäs trayaù sveräù |
trayo deväù sthitä yatra tat paraà jyotir om iti ||85||
kriyä cecchä tathä jïänä brähmé raudré ca vaiñëavé |
tridhä çaktiù sthitä yatra tat paraà jyotir om iti ||86||
äkäräç ca tatho-käro ma-käro bindu-saàjïakaù |
tisro mäträù sthitä yatra tat paraà jyotir om iti ||87||
vacasä taj jayed béjaà vapuñä tat samabhyaset |
manasä tat smaren nityaà tat paraà jyotir om iti ||88||
çucir väpy açucir väpi yo japet praëavaà sadä |
lipyate na sa päpena padma-patram ivämbhasä ||89||
cale väte calo bindur niçcale niçcalo bhavet |
yogé sthäëutvam äpnoti tato väyuà nirodhayet ||90|| (39, HYP 2.2)
yävad väyuù sthito dehe tävaj jévanam ucyate |
maraëaà tasya niñkräntis tato väyuà nirodhayet ||91|| (HYP 2.3)
yävad baddho marud dehe yävac cittaà niräkulam |
yävad dåñöir bhruvor madhye tävat käla-bhayaà kutaù ||92|| (HYP 2.40)
ataù käla-bhayäd brahmä präëäyäma-paräyaëaù |
yogino munayaç caiva tato väyuà nirodhayet ||93||
ñaö-triàçad-aìgulo haàsaù prayäëaà kurute bahiù |
väma-dakñiëa-märgeëa tataù präëo’bhidhéyate ||94|| (40)
çuddhim eti yadä sarvaà näòé-cakraà maläkulam |
tadaiva jäyate yogé präëa-saàgrahaëe kñamaù ||95||
baddha-padmäsano yogé präëaà candreëa pürayet |
dhärayitvä yathä-çakti bhüyaù süryeëa recayet ||96|| (43)
amåtaà dadhi-saìkäçaà go-kñéra-rajatopamam |
dhyätvä candramaso bimbaà präëäyämé sukhé bhavet ||97|| (44)
dakñiëo çväsam äkåñya pürayed udaraà çanaiù |
kumbhayitvä vidhänena puraç candreëa recayet ||98|| (45)
prajvalaj-jvalana-jvälä-puïjam äditya-maëòalam |
dhyätvä näbhi-sthitaà yogé präëäyäme sukhé bhavet ||99|| (46)
präëaà codiòayä piben parimitaà bhüyo’nyayä recayet
pétvä piìgalayä saméraëam atho baddhvä tyajed vämayä |
sürya-candramasor anena vidhinä bimba-dvayaà dhyäyataù
çuddhä näòi-gaëä bhavanti yamino mäsa-trayäd ürdhvataù ||100|| (HYP 2.10)
yatheñöhaà dhäraëaà väyor analasya pradépanam |
nädäbhivyaktir ärogyaà jäyate näòi-çodhanät ||101||
iti gorakña-çatakaà sampürëam |

GORAKH SATAKAM 2



gorakña-çatakam
This version is taken from Swami Kuvalayananda and S. A. Shukla’s critical edition (Lonavla: Kaivalya Dham, n.d.). Another edition of this text was published by George Weston Briggs in his Gorakhnath and the Kanphata Yogis (1939). Since this text contains significant differences, it is given separately as Gorakña-çatakam 2.
oà parama-gurave gorakñanäthäya namaù |
oà gorakña-çatakaà vakñye bhava-päça-vimuktaye |
ätma-bodha-karaà puàsäà viveka-dvära-kuïcikäm ||1||
etad vimukti-sopänam etat kälasya vaïcanam |
yad vyävåttaà mano mohäd äsaktaà paramätmani ||2||
dvija-sevita-çäkhasya çruti-kalpa-taroù phalam |
çamanaà bhava-täpasya yogaà bhajati sajjanaù ||3||
äsanaà präëa-saàyämaù pratyähäro’tha dhäraëä |
dhyänaà samädhir etäni yogäìgäni bhavanti ñaö ||4||
äsanäni tu tävanti yävatyo jéva-jätayaù |
eteñäm akhilän bhedän vijänäti maheçvaraù ||5||
caturäçéti-lakñäëäà ekam ekam udähåtam |
tataù çivena péöhänäà ñoòeçänaà çataà kåtam ||6||
äsanebhyaù samastebhyo dvayam eva viçiñyate |
ekaà siddhäsanaà proktaà dvitéyaà kamaläsanam ||7||
yoni-sthänakam aìghri-müla-ghaöitaà kåtvä dåòhaà vinyasen
meòhre pädam athaikam eva niyataà kåtvä samaà vigraham |
sthäëuù saàyamitendriyo’cala-dåçä paçyan bhruvor antaram
etan mokña-kaväöa-bheda-janakaà siddhäsanaà procyate ||8||
vämorüpari dakñiëaà hi caraëaà saàsthäpya vämaà tathä
dakñorüpari paçcimena vidhinä dhåtvä karäbhyäà dåòham |
aìguñöhau hådaye nidhäya cibukaà näsägram älokayed
etad-vyädhi-vikära-häri yaminäà padmäsanaà procyate ||9||
ädhäraù prathamaà cakraà svädhiñöhänaà dvitéyakam |
yoni-sthänaà dvayor madhye käma-rüpaà nigadyate ||10||
ädhäräkhye guda-sthäne paìkajaà yac caturdalam |
tan-madhye procyate yoniù kämäkhyä siddha-vanditä ||11||
yoni-madhye mahäliìgaà paçcimäbhimukhaà sthitam |
mastake maëivad bhinnaà yo jänäti sa yogavit ||12||
tapta-cämékaräbhäsaà taòil-lekheva visphurat |
caturasraà puraà vahner adho-meòhram eväbhidhéyate ||13||
sva-çabdena bhavet präëaù svädhiñöhänaà tad-äçrayaù |
svädhiñöhänäkhyayä tasmän meòhram eväbhidhéyate ||14||
tantunä maëivat proto yatra kandaù suñumëayä |
tan-näbhi-maëòalaà cakraà procyate maëi-pürakam ||15||
ürdhvaà meòhräd adho näbheù kanda-yoniù sva-gäëòavat |
tatra näòyaù samutpannäù sahasräëi dvisaptatiù ||16||
teñu näòi-sahasreñu dvisaptatir udähåtäù |
prädhänyät präëa-vähinyo bhüyas tatra daça småtäù ||17||
iòä ca piìgalä caiva suñumëä ca tåtéyakä |
gändhäré hasti-jihvä ca püñä caiva yaçasviné ||18||
alambuñä kuhüç caiva çaìkhiné daçamé småtä |
etan näòi-mayaà cakraà jïätavyaà yogibhiù sadä ||19||
iòä väme sthitä bhäge piìgalä dakñiëe tathä |
suñumëä madhya-deçe tu gändhäré väma-cakñuñi ||20||
dakñiëe hasti-jihvä ca püñä karëe ca dakñiëe |
yaçasviné väma-karëe cäsane väpy alambuñä ||21||
kühuç ca liìga-deçe tu müla-sthäne ca çaìkhiné |
evaà dväram upäçritya tiñöhanti daça näòikäù ||22||
satataà präëa-vähinyaù soma-süryägni-devatäù |
iòä-piìgalä-suñumëä ca tisro näòya udähåtäù ||23||
präëäpänau samänaç ca hy udäno vyäna eva ca |
nägaù kürmaç ca kåkaro devadatto dhanaïjayaù ||24||
nägädyäù païca vikhyätäù präëädyäù païca väyavaù |
ete näòi-sahasreñu vartante jéva-rüpiëaù ||25||
präëäpäna-vaço jévo hy adhaç cordhvaà ca dhävati |
väma-dakñiëa-märgeëa caïcalatvän na dåçyate ||26||
äkñipto bhuvi daëòena yathoccalati kandukaù |
präëäpäna-samäkñiptas tathä jévo’nukåñyate ||27||
rajju-baddho yathä çyeno gato’py äkåñyate |
guëa-baddhas tathä jévaù präëäpänena kåñyate ||28||
apänaù karñati präëaù präëo’pänaà ca karñati |
ürdhvädhaù saàsthitäv etau yo jänäti sa yogavit ||29||
kandordhve kuëòalé-çaktir añöadhä kuëòalé-kåtä |
brahma-dvära-mukhaà nityaà mukhenävåtya tiñöhati ||30||
prabuddhä vahni-yogena manasä märutä hatä |
prajéva-guëam ädäya vrajaty ürdhvaà suñumëayä ||31||
mahämudräà namo-mudräm uòòiyänaà jalandharam |
müla-bandhaà ca yo vetti sa yogé siddhi-bhäjanam ||32||
vakño-nyasta-hanur nipéòya suciraà yonià ca vämäìghriëä
hastäbhyäm avadhäritaà prasaritaà pädaà tathä dakñiëam |
äpürya çvasanena kukñi-yugalaà baddhvä çanai recayed
eñä pätaka-näçiné sumahaté mudrä nèëäà procyate ||33||
kapäla-kuhare jihvä praviñöä viparétagä |
bhruvor antargatä dåñöir mudrä bhavati khecaré ||34||
ürdhvaà meòhräd adho näbher uòòiyänaà pracakñate |
uòòiyäna-jayo bandho måtyu-mätaìga-kesaré ||35||
jälandhare kåte bandhe kaëöha-saìkoca-lakñaëe |
na péyüñaà pataty agnau na ca väyuù prakupyati ||36||
pärñëi-bhägena sampéòya yonim äkuïcayed gudam |
apänam ürdhvam äkåñya müla-bandho nigadyate ||37||
yataù käla-bhayät brahmä präëäyäma-paräyaëaù |
yogino munayaç caiva tataù präëaà nibandhayet ||38||
cale väte calaà sarvaà niçcale niçcalaà bhavet |
yogé sthäëutvam äpnoti tato väyuà nibandhayet ||39||
ñaö-triàçad-aìgulaà haàsaù prayäëaà kurute bahiù |
väma-dakñiëa-märgeëa tataù präëo’bhidhéyate ||40||
baddha-padmäsano yogé namaskåtya guruà çivam |
näsägra-dåñöir ekäké präëäyämaà samabhyaset ||41||
präëo deha-sthito väyur äyämas tan-nibandhanam |
eka-çväsa-mayé mäträ tad yogé gaganäyate ||42||
baddha-padmäsano yogé präëaà candreëa pürayet |
dhärayitvä yathä-çakti bhüyaù süryeëa recayet ||43||
amåtodadhi-saìkäçaà kñéroda-dhavala-prabham |
dhyätvä candramayaà bimbaà präëäyäme sukhé bhavet ||44||
präëaà süryeëa cäkåñya pürayed udaraà çanaiù |
kumbhayitvä vidhänena bhüyaç candreëa recayet ||45||
prajvalaj-jvalana-jvälä-puïjam äditya-maëòalam |
dhyätvä näbhi-sthitaà yogé präëäyäme sukhé bhavet ||46||
recakaù pürakaç caiva kumbhakaù praëavätmakaù |
präëäyämo bhavet tredhä mäträ dvädaça-saàyutaù ||47||
dvädaçädhamake mäträ madhyame dviguëäs tataù |
uttame triguëä mäträù präëäyämasya nirëayaù ||48||
adhame ca ghano gharmaù kampo bhavati madhyame |
uttiñöhaty uttame yogé baddha-padmäsano muhuù ||49||
aìgänäà mardanaà çastaà çrama-saàjäta-väriëä |
kaöv-amla-lavaëa-tyägé kñéra-bhojanam äcaret ||50||
mandaà mandaà pibed väyuà mandaà mandaà viyojayet |
nädhikaà stambhayed väyuà na ca çéghraà vimocayet ||51||
ürdhvam äkåñya cäpänaà vätaà präëe niyojayet |
mürdhänaà néyate çaktyä sarva-päpaiù pramucyate ||52||
präëäyämo bhavaty evaà pätakendhana-pätakaù |
enombudhi-mahä-setuù procyate yogibhiù sadä ||53||
äsanena rujo hanti präëäyämena pätakam |
vikäraà mänasaà yogé pratyähäreëa sarvadä ||54||
candrämåta-mayéà dhäräà pratyähärati bhäskaraù |
tat-pratyäharaëaà tasya pratyähäraù sa ucyate ||55||
ekä stré bhujyate dväbhyäm ägatä soma-maëòalät |
tåtéyo yo bhavet täbhyäà sa bhavaty ajarämaraù ||56||
näbhideçe bhavaty eko bhäskaro dahanätmakaù |
amåtätmä sthito nityaà tälumüle ca candramäù ||57||
varñaty adhomukhaç candro grasaty ürdhva-mukho raviù |
jïätavyaà karaëaà tatra yena péyüñam äpyate ||58||
ürdhva-näbhir adhas tälu ürdhva-bhänur adhaù çaçé |
karaëaà viparétäkhyaà guru-vaktreëa labhyate ||59||
tridhä baddho våño yatra rauravéti mahäsvanam |
anähataà ca tac cakraà hådaye yogino viduù ||60||
anähatam atikramya cäkramya maëipürakam |
präpte präëaà mahäpadmaà yogitvam amåtäyate ||61||
viçabdaù saàsmåto haàso nirmalaù çuddha ucyate |
ataù kaëöhe viçuddhäkhye cakraà cakra-vido viduù ||62||
viçuddhe parame cakre dhåtvä soma-kalä-jalam |
mäsena na kñayaà yäti vaïcayitvä mukhaà raveù ||63||
sampéòya rasanägreëa räja-danta-bilaà mahat |
dhyätvämåtamayéà devéà ñaë-mäsena kavir bhavet ||64||
amåtäpürëa-dehasya yogino dvi-tri-vatsarät |
ürdhvaà pravartate reto’py aëimädi-guëodayaù ||65||
indhanäni yathä vahnis taila-varti ca dépakaù |
tathä somakalä-pürëaà dehé dehaà na muïcati ||66||
äsanena samäyuktaù präëäyämena saàyutaù |
pratyähäreëa saàyukto dhäraëäà ca samabhyaset ||67||
hådaye païca-bhütänäà dhäraëäà ca påthak påthak |
manaso niçcalatvena dhäraëä ca vidhéyate ||68||
yä påthvé hari-täla-deça-rucirä pétä lakäränvitä
saàyuktä kamaläsanena hi catuñkoëä hådi sthäyiné |
präëaà tatra vinéya païca-ghaöikäç cittänvitaà dhärayed
eñä stambhakaré sadä kñitijayaà kuryäd bhuvo dhäraëä ||69||
ardhendu-pratimaà ca kunda-dhavalaà kaëöhe’mbu-tattavà sthitaà
yat péyüña-va-kära-béja-sahitaà yuktaà sadä viñëunä |
präëaà tatra vinéya païca-ghaöikäç cittänvitaà dhärayed
eñä durvaha-käla-küöa-jaraëä syäd väriëé dhäraëä ||70||
yat täla-sthitam indra-gopa-sadåçaà tattvaà trikoëojjvalaà
tejo-repha-mayaà praväla-ruciraà rudreëa yat saìgatam |
präëaà tatra vinéya païca-ghaöikäç cittänvitaà dhärayed
eñä vahni-jayaà sadä vidadhate vaiçvänaré dhäraëä ||71||
yad bhinnäïjana-puïja-sännibham idaà tattvaà bhruvor antare
våttaà väyumayaà ya-kära-sahitaà yatreçvaro devatä |
präëaà tatra vinéya païca-ghaöikäç cittänvitaà dhärayed
eñä khe gamanaà karoti yaminäà syäd väyavé dhäraëä ||72||
äkäçaà suviçuddha-väri-sadåçaà yad brahma-randhre sthitaà
taträdyena sadä-çivena sahitaà çäntaà ha-käräkñaram |
präëaà tatra vinéya païca-ghaöikäç cittänvitaà dhärayed
eñä mokña-kaväöa-päöana-paöuù proktä nabho-dhäraëä ||73||
stambhané drävaëé caiva dahané bhrämaëé tathä |
çoñaëé ca bhavanty evaà bhütänäà païca dhäraëäù ||74||
karmaëä manasä väcä dhäraëäù païca durlabhäù |
vidhäya satataà yogé sarva-päpaiù pramucyate ||75|| sarvaà cintä-samävarti yogino hådi vartate |
yat tattve niçcitaà cetas tat tu dhyänaà pracakñate ||76||
dvidhä bhavati tad dhyänaà sa-guëaà nirguëaà tathä |
saguëaà varëa-bhedena nirguëaà kevalaà viduù ||77||
ädhäraà prathamaà cakraà tapta-käïcana-sannibham |
näsägre dåñöim ädäya dhyätvä muïcati kilbiñam ||78||
svädhiñöhänaà dvitéyaà tu san-mäëikya-suçobhanam |
näsägre dåñöim ädäya dhyätvä muïcati pätakam ||79||
taruëäditya-saàkäçaà cakraà ca maëipürakam |
näsägre dåñöim ädäya dhyätvä saàkñobhayej jagat ||80||
[verse missing]
vidyut-prabhävaà håt-padme präëäyäma-vibhedanaiù |
näsägre dåñöim ädäya dhyätvä brahma-mayo bhavet ||82||
santataà ghaëöikä-madhye viçuddhaà cämåtodbhavam |
näsägre dåñöim ädäya dhyätvä brahma-mayo bhavet ||83||
bhruvor madhye sthitaà devaà snigdha-mauktika-sannibham |
näsägre dåñöim ädäya dhyätvä’nandamayo bhavet ||84||
nirguëaà ca çivaà çäntaà gagane viçvatomukham |
näsägre dåñöim ädäya dhyätvä duùkhäd vimucyate ||85||
gudaà meòhraà ca näbhià ca håt-padme ca tad-ürdhvataù |
ghaëöikäà lampikä-sthänaà bhrü-madhye parameçvaram ||86||
nirmalaà gaganäkäraà maréci-jala-sannibham |
ätmänaà sarvagaà dhyätvä yogé yogam aväpnuyät ||87||
kathitäni yathaitäni dhyäna-sthänäni yoginäm |
upädhi-tattva-yuktäni kurvanty añöa-guëodayam ||88||
upädhiç ca tathä tattvaà dvayam evam udähåtam |
upädhiù procyate varëas tattvam ätmäbhidhéyate ||89||
upädhir anyathä-jïänaà tattvaà saàsthitam anyathä |
samastopädhi-vidhvaàsi sadäbhyäsena yoginäm ||90||
ätma-varëena bhedena dåçyate sphäöiko maëiù |
mukto yaù çakti-bhedena so’yam ätmä praçasyate ||91||
nirätaìkaà nirälambaà niñprapaïcaà niräçrayam |
nirämayaà niräkäraà tattvaà tattvavido viduù ||92||
çabdädyäù païca yä mäträ yävat karëädiñu småtäù |
tävad eva småtaà dhyänaà tat-samädhir ataù param ||93||
yadä saàkñéyate präëo mänasaà ca viléyate |
tadä sama-rasaikatvaà samädhir abhidhéyate ||94||
[verse missing]
dhäraëäù païca-näòyas tu dhyänaà ca ñañöhi-näòikäù |
dina-dvädaçakenaiva samädhiù präëa-saàyamaù ||96||
na gandhaà na rasaà rüpaà na sparçaà na ca niùsvanam |
ätmänaà na paraà vetti yogé yuktaù samädhinä ||97||
khädyate na ca kälena bädhyate na ca karmaëä |
sädhyate na ca kenäpi yogé yuktaù samädhinä ||98||
nirmalaà niçcalaà nityaà niñkriyaà nirguëaà mahat |
vyoma-vijïänam änandaà brahma brahma-vido viduù ||99||
dugdhe kñéraà dhåte sarpir agnau vahnir ivärpitaù |
advayatvaà vrajen nityaà yogavit parame pade ||100||
bhava-bhaya-vane vahnir mukti-sopäna-märgataù |
advayatvaà vrajen nityaà yogavit parame pade ||101||

gorakña-çatakaà samäptam |